Айдос Сарым: Тарихшылар арасындағы кикілжіңдер тарихи деректердің бұрмаланып кетуінен туындап жатыр

31 мамыр – Cаяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күні. Белгілі саясаттанушы Айдос Сарым «Таңшолпан» бағдарламасында қонақта болып, осы тақырыпта әңгіме өрбітті. «Бұл күнді ашаршылық жылдары көз жұмғандарды немесе репрессияға ұшырағандарды еске алу күні деп есептеу керек пе?» деген сұраққа айтарым, біріншіден, бұлар Сталин заманында саяси ұстанымы үшін қудаланып, атылған азаматтар. Екіншіден, ашаршылық дегенде қазақ ұлт ретінде осындай қуғын-сүргінге ұшырағанын ескеру керек. Большевиктер «көшпелі қазақ идеологияға келмесе, аяудың қажеті жоқ», деген көзқараста болған. Бұл тұрғыдан біздің өмір салтымыз, көшпелі өркениетіміз қуғынға ұшырады. Сондықтан, мұның екі жағын да біріктіруге болады. XX ғасырда екі аштық болды. Әр дерек бойынша бірінші аштықта 1 млн-ға жуық қазақ, екінші аштықта 3 млн-ға дейін адам қырылды. Яғни, XX ғасырда қазақтың басына түскен қасіреттің, зұлматтың құрбандарын атап өтетін дата керек шығар. Себебі қоғам, ұлт өмірі тек қуаныш, от шашудан тұрмайды. «Осындай үлкен қасіретті бастан өткердік. Бұл бізге сабақ болды. Мұны біреуден кек алу үшін емес, ұлт, қоғам ретінде қалыптастық, өткеннен салауат алып жатырмыз», дегенді білдіру үшін жасау керек. 1936-1937 жылдары Кеңес үкіметі үлкен санақ жүргізді. Санақ халықтың кемігендігін көрсетті. Бұл идеологияға үлкен соққы болғандықтан, билік санақты жүргізген адамды репрессиялап, 1939 жылы статистика деректерін бұрмалады. Көптеген деректер бұрмаланып, шынайы факторлар ескерілмегендіктен, көп мәліметтер осы күнге дейін мұрағатта жатқандықтан, тарихшылар арасында үлкен кикілжіңдер болып тұрады. Одан құтылудың жолы бір жылымызды осыған арнап, кіші семинар өткізіп, әлемдік тарихшыларды шақырып, халықаралық дәрежедегі конференция өткізіп, үлкен ұжымдық консенсусқа келу. Мұндай нақты деректер саясаткерлердің де, саясаттың да, жалпы жаны бар азаматтың кеңістігін ашып, олардың белгілі әрекет жасауына мүмкіндік береді», - дейді саясаттанушы.